Powszechny zwyczaj wysyłania ozdobnych telegramów gratulacyjnych należy datować na 1894 rok, czyli na 100-lecie powstania kościuszkowskiego. W tym właśnie roku powstały telegramy z wizerunkiem naszego bohatera narodowego i napisem „Cel Narodowy i Dobroczynny”. Od portretu postaci Kościuszki, telegramy zyskały nazwę telegramy kościuszkowskie. Pierwsze edycje miały miejsce w Krakowie, ale szybko inicjatywę przejęli (ryzykując swą wolnością) poznaniacy, zwłaszcza związani z Towarzystwem Czytelni Ludowych w Poznaniu.
Dnia 23 października 1895 roku na łamach Wielkopolanina ukazała się odezwa podpisana przez dziewięcioosobowy Komitet Pań, który wzywał do zbiórki funduszy na cele narodowe poprzez rozpowszechnianie telegramów z wizerunkiem Tadeusza Kościuszki i hasłem: „Cel narodowy i dobroczynny”. Szybko zorientowano się, że istnieje duże zapotrzebowanie na druki patriotyczne, wobec czego zaczęto wykorzystywać każdą kolejną rocznicę ważnych wydarzeń narodowych do prezentowania na patriotycznych telegramach wizerunków innych bohaterów.
Oprócz Tadeusza Kościuszki, zaczęto umieszczać również portrety sławnych Polaków, począwszy od królów przez bohaterów narodowych, wieszczów, a nawet działaczy patriotycznych. Stąd na przykład, w 1897 roku pojawił się wizerunek generała Jana Henryka Dąbrowskiego, w 1898 roku – portret Adama Mickiewicza, zaś w 1910 roku – Władysława Jagiełły i Królowej Jadwigi.
Niezwykle ważnym motywem był widok Wawelu, panorama Krakowa, Warszawy, Lwowa, Poznania, Leszna, Gniezna, Inowrocławia i innych miast, oraz pomników i zabytków historycznych.
Oprócz napisów w typie „Cel narodowy”, „Cel narodowy i dobroczynny”, „Jeszcze Polska nie zginęła”, „Wiarą, miarą i ofiarą”, „Jednością silni”, „Wspólna moc może nas tylko ocalić” itp., bardzo ważne i ciekawe były odręcznie pisane teksty gratulacji.
Ideą kolportowania tych telegramów, o niezwykłym ładunku treści patriotycznych zawartych w ilustracjach i napisach, było zdobywanie funduszy, głównie na walkę o niepodległość z zaborcami oraz na oświatę. Cena tych telegramów znacznie przewyższała cenę zwykłych urzędowych formularzy. Dodatkowe fundusze na wspomniane cele zyskiwano ze sprzedaży patriotycznych zalepek listowych, którymi zaklejano złożone na kilka części telegramy. Najczęściej pojawiającym się motywem ilustracyjnym był Orzeł Polski oraz dwu- lub trójpolowy herb Polski, Litwy i Rusi.
Popularność telegramów patriotycznych prowokowała właśnie zaborców do stosowania represji policyjnych i sądowych (rewizje i konfiskaty w drukarniach i księgarniach). Dlatego telegramów nie wysyłano pocztą, obawiając się konfiskaty, ale zwijano je w rulonik, spinano polskim znaczkiem kontrolnym i doręczano przez posłańca.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości telegramy patriotyczne nie straciły na swej popularności. Ukazywały się nadal w okresie międzywojennym aż do wybuchu drugiej wojny światowej, a nieliczne egzemplarze drukowano jeszcze do lat 60-tych XX wieku.
FUNDACJA ZBIORÓW RODZINY SOSENKÓW
Zbiory rodziny Sosenków, oparte w pewnej części na zasobach rodzinnych, zaczęły się szybko rozrastać w latach 60. XX wieku i początkowo bazowały na klasycznej filatelistyce znaczkowej i numizmatyce – głównym przedmiocie zainteresowań Marka Sosenki. Dodatkowym źródłem, które przysparzało ogromnej ilości cennych obiektów i pamiątek historycznych było miasto Kraków, w którym od setek lat tętni serce historii. Do zbioru zaczęły trafiać najróżniejsze przedmioty m.in. plakaty, akcje, banknoty, monety, gazety i czasopisma, zegary, zegarki, militaria, mundury, tkaniny, ubiory, książki, pocztówki, wyroby rzemiosła artystycznego i przedmioty użytkowe oraz zabytki techniki. Wśród tych przedmiotów znalazły się również zabytkowe zabawki. Przez wiele lat selekcjonowane, systematyzowane, opracowywane pozwoliły na uformowanie głównych zrębów kolekcji. Rozpoczęta w 1977 roku kolekcja zabytkowych zabawek oraz w 1983 r. kolekcja pocztówek, doprowadziły zbiory do takiej wielkości, iż dla sformalizowania działań związanych z ich wykorzystaniem i utrzymaniem, została powołana do życia w 2008 roku Fundacja Zbiorów Rodziny Sosenków, której fundatorami są Bożena Sosenko oraz Marek Sosenko. Funkcję Prezesa Fundacji pełni Katarzyna Sosenko.
Obecnie zbiory Sosenków są powszechnie znane jako największa w Polsce i jedna z najpoważniejszych prywatnych kolekcji zabawek w Europie, a także interdyscyplinarny zespół archiwów i eksponatów o charakterze muzealnym. Kolekcje są rozbudowywane i eksploatowane na wielu płaszczyznach, których ukoronowaniem są liczne nagrody i projekty. Zbiory rodziny Sosenków nie są wyłącznie dobrem prywatnym służącym jedynie właścicielom, lecz zasobem nieustannie udostępnianym szerokiej rzeszy społeczeństwa oraz prezentowanym na licznych wystawach. Wykorzystywane są przez muzea, archiwa, biblioteki, uniwersytety (i inne wyższe uczelnie), wydawnictwa książkowe i encyklopedyczne, gazety, czasopisma, radio, telewizję, uczniów, studentów, pracowników naukowych i ogół społeczeństwa. Działania w zakresie polskiej kultury to dorobek kilkuset wystaw oraz kilkudziesięciu publikacji. Osiągnięcia te są porównywalne z najbardziej dynamicznymi instytucjami kultury w Polsce. Aby zobrazować poziom merytoryczny naszych projektów, warto przywołać wybrane przykłady.
Fundacja Zbiorów Rodziny Sosenków otrzymała prestiżową nominację Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Bogdana Zdrojewskiego, do najwyższej nagrody w dziedzinie muzealnictwa Sybilla za wystawę Dom lalki. Rzeczywistość w miniaturze w Muzeum Historii Katowic w 2011 roku. Powstał krótkometrażowy film pt. Zabawki Cesarza, w którym główną rolę zagrały animowane zabawki, zrealizowany przez Stowarzyszenie Filmowców Polskich przy współudziale Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, prezentowany na licznych festiwalach w tym Weneckim. Powstała również ilustrowana książka dla dzieci pt. Zabawki Sosenki wydana jako praca dyplomowa na Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego na Wydziale Architektury Sztuk Pięknych w 2010 roku. Jej autorem jest Anna Gotfryd Kolecka, z wydziału grafiki użytkowej, odpowiedzialna za oprawę graficzną projektu oraz fotograf Tomasz Gotfryd.
Ponadto, odbyła się wystawa w Senacie Rzeczypospolitej Polski pt. Czas Walki - Czas Żałoby w 150. rocznicę powstania styczniowego, a także wystawa Zapach - Niewidzialny Kod – w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie.
Kolekcje wchodzące w skład zbiorów Fundacji prezentowane były w wielu innych muzeach na terenie Polski, a także były prezentowane poza granicami kraju w:
- Vancouver Art Gallery, Kanada. Wystawa rzemiosła i sztuki Młodej Polski pt.: Betwen Two World (Frekwencja 122 000 osób),
- Museum D’Art Joliette w Montrealu, Kanada. Wystawa rzemiosła i sztuki Młodej Polski pt.: Betwen Two World,
- The Tate Britain, Londyn, Wielka Brytania. Wystawa pt.: Symbolism in Poland and Britain,
- Kleisthaus w Berlinie, Niemcy. Wystawa indywidualna pt.: Alte Judische Postkarten,
- Potsdam Museum, Niemcy. Wystawa indywidualna pt.: Alte Judische Postkarten,
- Synagoga w Darmstadt, Niemcy. Wystawa indywidualna pt.: Alte Judische Postkarten,
- Muzeum Puszkina w Moskwie, Rosja. Wystawa pt.: Warszawa Lalki Boleslawa Prusa, - Galeria KBC w Brukseli, Belgia. Wystawa pt.: Art Deco en Pologne w ramach festiwalu Europalia.
Tak pokaźna liczba instytucji, w których prezentowane były zbiory z Fundacji Rodziny Sosenków, świadczy o profesjonaliźmie twórców kolekcji oraz o wysokim poziomie i znaczeniu zbiorów, które stanowią istotną część dziedzictwa narodowego i światowego. Działalność tę potwierdzają setki pism, które wraz z prośbami i podziękowaniami za okazaną pomoc w projektach badawczych, muzealnych oraz edukacyjnych, nieustannie wpływają zarówno od polskich, jak i zagranicznych instytucji na adres Fundacji Zbiorów Rodziny Sosenków.
Wartym wyróżnienia jest także fakt, iż zbiory rodziny Sosenków zostały zarejestrowane w Centralnym Rejestrze Archiwów w Polsce jako jedno z nielicznych prywatnych, a jednocześnie największe prywatne archiwum w Polsce.
