Prace domowe będą znów obowiązkowe. Rząd wykonał ruch

Nowelizacja rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej, która weszła w życie 1 kwietnia 2024 roku, zniosła obowiązkowe prace domowe w szkołach podstawowych. W klasach I–III nauczyciele nie mogą zadawać pisemnych ani praktyczno-technicznych zadań domowych, z wyjątkiem ćwiczeń mających na celu rozwijanie motoryki małej, np. rysowanie czy wycinanie. Z kolei w klasach IV–VIII zadania domowe mogą być zadawane, ale ich wykonanie jest całkowicie dobrowolne. Co więcej, nauczyciele nie mają prawa oceniać tych zadań ani ich uwzględniać w ocenach końcowych.

Minister Barbara Nowacka, ogłaszając zmiany, podkreślała, że mają one na celu "umożliwienie uczniom lepszego utrwalania wiedzy, przygotowania się do sprawdzianów, czytania książek oraz realizowania swoich pasji i odpoczynku." Reforma została przedstawiona jako element szerszej strategii służącej poprawie dobrostanu psychicznego uczniów i ograniczeniu przeciążeń, które dotychczas wiązały się z dużą ilością prac domowych.

Głos oświaty: trzeba to zmienić

Reakcja środowiska nauczycielskiego i dyrektorskiego na nowe przepisy była zdecydowanie krytyczna. Z sondażu przeprowadzonego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty dla „Dziennika Gazety Prawnej” wynika, że aż 81,2 proc. ankietowanych dyrektorów szkół podstawowych opowiada się za przywróceniem obowiązkowych prac domowych. Jeszcze większy odsetek, bo 89,1 proc. respondentów, uważa, że wprowadzenie nowych regulacji miało negatywny wpływ na przygotowanie uczniów do zajęć szkolnych.

Równie niepokojąca jest odpowiedź na pytanie o wpływ reformy na autonomię nauczycieli: aż 69,3 proc. dyrektorówprzyznało, że nowe przepisy ograniczają swobodę pedagogiczną w zakresie doboru metod nauczania. Nauczyciele podkreślają, że brak możliwości zadawania obowiązkowych prac domowych pozbawił ich jednego z podstawowych narzędzi dydaktycznych, które pomagało uczniom utrwalać materiał, uczyć się systematyczności i rozwijać samodzielność.

Opinie społeczne i rodzinne

Rodzice i uczniowie również mają mieszane opinie na temat reformy. Z badań przeprowadzonych przez firmę Research Partner wynika, że 39 proc. Polaków popiera projekt zniesienia obowiązkowych prac domowych w szkołach podstawowych, natomiast 43 proc. respondentów jest temu przeciwnych.

Jeśli chodzi o samych uczniów, badanie pokazało, że 43 proc. z nich opowiada się za całkowitym zniesieniem obowiązkowych zadań domowych, natomiast 41 proc. preferuje ich ograniczenie, ale bez całkowitej rezygnacji. Z kolei wśród rodziców aż 44 proc. uważa, że prace domowe powinny być zadawane rzadziej, lecz nie powinny zniknąć całkowicie.

Rodziny sygnalizują również problemy praktyczne. Wielu rodziców zauważa, że brak systematycznego zadawania prac domowych doprowadził do osłabienia nawyku nauki w domu. Wskazują także na coraz większy stres dzieci związany z nagłym wzrostem liczby testów i sprawdzianów, które zastąpiły codzienne powtórki materiału.

Prace domowe czy nieustanne sprawdziany?

Wielu uczniów skarży się, że zniesienie prac domowych nie oznacza wcale mniejszej ilości nauki – wręcz przeciwnie. W praktyce ich miejsce zajęły testy, kartkówki i sprawdziany, które mają na celu ocenę wiedzy ucznia bez uprzedniego przygotowania w domu. Nauczyciele, pozbawieni możliwości zadania pracy domowej i jej oceny, muszą szukać alternatywnych form weryfikacji postępów ucznia, co często kończy się nadmiernym obciążeniem dzieci.

W szkołach podstawowych dochodzi do sytuacji, w której uczniowie mają nawet po kilka sprawdzianów tygodniowo. Brakuje im czasu na przyswojenie wiedzy we własnym tempie, a presja ocen znacznie wzrosła. Zamiast wspierać rozwój ucznia i dawać mu czas na refleksję, szkoła coraz bardziej przypomina system egzaminacyjny, w którym dominuje lęk przed porażką.

Wnioski z badań naukowych

Kwestia sensowności prac domowych od dawna jest przedmiotem badań edukacyjnych. Z metaanalizy przeprowadzonej przez Education Endowment Foundation wynika, że prace domowe mogą mieć pozytywny wpływ na wyniki uczniów, ale pod warunkiem, że są one krótkie, celowe i że nauczyciel udziela na ich temat informacji zwrotnej. Gdy zadania domowe są wykonywane bez omówienia, ich skuteczność drastycznie maleje.

W przypadku najmłodszych dzieci, czyli uczniów klas I–III, efekt zadań domowych na wyniki w nauce jest znikomy lub zerowy. Jednak w klasach IV–VIII oraz w starszych etapach edukacyjnych, dobrze zaplanowane i przemyślane prace domowe mogą stanowić istotne wsparcie w procesie dydaktycznym.

Wnioski z badań są zbieżne z opiniami wielu nauczycieli, którzy podkreślają, że nie chodzi o ilość prac domowych, lecz o ich jakość. Współczesna szkoła powinna stawiać na mądre i przemyślane zadania, a nie na ich całkowitą eliminację.