Oficjalnym powodem tych zmian było skuteczniejsze przeciwdziałanie praniu pieniędzy i zwalczanie terroryzmu, jednak krytycy nowych regulacji coraz częściej podkreślają ich negatywny wpływ na wolności obywatelskie. W praktyce tysiące Polaków już przekonały się, jak wygląda taka kontrola, a przykładów wciąż przybywa.
Rozszerzone uprawnienia Urzędu Skarbowego
Zmiany prawne rozpoczęły się od wejścia w życie ustawy z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Dokument ten wprowadził liczne obowiązki, zwłaszcza dla instytucji finansowych, takich jak banki. Mają one przede wszystkim obowiązek dokładnego poznania klienta – w tym potwierdzenia jego tożsamości oraz rodzaju działalności, jaką prowadzi – a także regularnego analizowania transakcji finansowych. Wszystko po to, aby wyłapywać ewentualne podejrzane działania.
Ważnym elementem nowych przepisów jest obowiązek informowania Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF) o wszystkich transakcjach, które przekraczają kwotę 15 tysięcy euro (czyli ok. 65 tys. zł). Niektóre banki stosują nawet niższe progi, na poziomie 10 tysięcy euro (ok. 43 tys. zł). Jednak to nie tylko wysokie kwoty są przedmiotem kontroli – podejrzane mogą być także transakcje o mniejszych kwotach, jeśli są regularnie powtarzane i w sumie dają znaczącą wartość. Ta metoda, zwana „smurfingiem”, polega na celowym rozbijaniu dużych kwot na mniejsze przelewy, by uniknąć uwagi służb.
Jakie przelewy budzą szczególne zainteresowanie?
Dodatkowo banki analizują przelewy z niejasnymi lub nietypowymi tytułami oraz operacje realizowane przez różnych nadawców na podobne kwoty. Również przelewy zagraniczne, szczególnie z krajów uznanych za obszary o podwyższonym ryzyku prania pieniędzy, są ściśle monitorowane i zgłaszane odpowiednim organom.
Jak wygląda procedura kontroli?
Jeżeli bank zauważy coś podejrzanego, zawiadamia GIIF, a ten przekazuje informacje Urzędowi Skarbowemu. Ten ostatni może wówczas podjąć dalsze działania – rozpoczynając od wstępnej analizy otrzymanego zgłoszenia, poprzez zwrócenie się do klienta lub banku o dodatkowe informacje, aż po wszczęcie formalnego postępowania kontrolnego. Warto dodać, że formalna kontrola może być prowadzona bez zgody, a nawet bez wiedzy właściciela konta.
Ile kontroli przeprowadza Urząd Skarbowy?
Od lipca 2022 roku, kiedy weszły w życie rozszerzone uprawnienia Krajowej Administracji Skarbowej (KAS), liczba takich kontroli rośnie lawinowo. Według oficjalnych danych od 1 lipca 2022 roku do końca marca 2024 roku urzędy skarbowe wystąpiły do banków z 407 żądaniami ujawnienia danych rachunków klientów. W tym samym okresie naczelnicy urzędów celno-skarbowych skierowali do banków aż 3112 tego typu wniosków. Z kolei w okresie od kwietnia 2024 do stycznia 2025 liczby te wyniosły odpowiednio 325 i 1155 żądań.
Przykład kontroli z życia wzięty
Jednym z przykładów kontroli, który obiegł media, była sytuacja pana Rafała (imię zmienione), właściciela niewielkiej firmy budowlanej. O przeprowadzonej kontroli dowiedział się dopiero w momencie, gdy zadzwonił do niego pracownik urzędu. Jak sam relacjonował w rozmowie z „Gazetą Wyborczą”: „Po prostu zadzwonił i zapytał, czy ostatni duży przelew, który pojawił się na moim koncie, jest związany z realizacją bieżącego zamówienia firmowego, czy może to wynik jakichś wcześniejszych transakcji. Na końcu zapytał, czy zapłaciłem wszystkie należności wobec urzędu skarbowego”.
Eksperci ostrzegają przed nadużyciami
Cała sytuacja wywołuje liczne kontrowersje i krytyczne komentarze ekspertów. Jednym z nich jest dr Łukasz Wacławik z Wydziału Zarządzania Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. W jego ocenie „ten przepis już dawno powinien zostać zniesiony, daje bowiem władzy zbyt szerokie prawa do inwigilowania obywateli”. Podkreśla również, że choć oficjalnym argumentem na rzecz wprowadzenia tego typu kontroli było zapewnienie transparentności systemu finansowego, w rzeczywistości stwarza to ogromne zagrożenie dla podstawowych swobód obywatelskich i może być narzędziem nadużyć.
W obliczu narastających obaw o ochronę prywatności wielu Polaków zaczyna zastanawiać się, jak skutecznie chronić swoją finansową niezależność. Jednak obecny stan prawny powoduje, że każdy użytkownik konta bankowego musi liczyć się z możliwością kontroli ze strony Urzędu Skarbowego – nawet wtedy, gdy nie ma niczego do ukrycia.
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.