Perła woj. lódzkiego
Żarnów kryje w sobie prawdziwy skarb architektury, kościół św. Mikołaja, łączący w sobie wieki historii i różnorodność stylów. Wzniesiony w czasach romańskich, rozbudowany w późnym średniowieczu i przekształcony w epoce neogotyku, do dziś zachwyca różnorodnością form i nieoczywistą historią. W regionie łódzkim zachowało się niewiele romańskich zabytków, a kościół w Żarnowie należy do najcenniejszych i najbardziej unikatowych.Najstarsza wzmianka o kościele pochodzi z 1191 roku, jednak źródła wskazują, że zbudowano go już w połowie XII wieku jako jednonawową świątynię romańską z apsydą.
- Kościół był wielokrotnie rozbudowywany. Najstarsza część świątyni została wzniesiona z miejscowego piaskowca. Druga, poważniejsza rozbudowa miała miejsce w 1510 roku, kiedy powstała część gotycka kościoła. Przełom XIX i XX wieku przyniósł kolejną rozbudowę. Na frontonie kościoła widnieje data 1903 rok, która oznacza przebudowę, a nie pierwotną budowę świątyni – mówi ksiądz Grzegorz Zbroszczyk, proboszcz parafii świętego Mikołaja w Żarnowie. – Parafia i mieszkańcy aktywnie wspierają prace konserwatorskie, co sprawia, że historia kościoła pozostaje żywa i dostępna dla przyszłych pokoleń.
Kościół z masywnych ciosów piaskowca zachwyca charakterystyczną zachodnią emporą oraz okrągłą, cylindryczną wieżą ze schodami prowadzącymi właśnie na empory, rozwiązanie rzadko spotykane i dziś jeden z najcenniejszych romańskich detali w regionie. Budowla przetrwała liczne przebudowy, które w wyjątkowy sposób zmieniły jej charakter. Na początku XVI wieku, około 1503–1510 roku, dobudowano obszerne prezbiterium, częściowo burząc wschodnią część pierwotnego kościoła.
W 1893 roku świątynię dotknął pożar. Odbudowę i rozbudowę przeprowadzono na przełomie XIX i XX wieku według projektu Stefana Szyllera, jednego z najwybitniejszych architektów tamtego czasu. W tym czasie pojawiły się elementy neogotyckie i neorenesansowe, a fasadę ozdobiło duże, efektowne okno rozetowe, przypominające ogromny kamienny kwiat. Wnętrze zyskało nowe polichromie i wystrój, choć pierwotny kościół romański nie zniknął, został wkomponowany w nową strukturę i pełni dziś funkcję poprzecznej nawy.
Z pierwotnej budowli zachowały się jedynie fragmenty: zachodnia część z wieżą i emporą oraz niewielkie fragmenty ścian południowej i północnej przy wieży i prezbiterium.
Oryginalna empora rozpięta jest na dwóch arkadach wspartych centralną kolumną, przy ścianach zachowały się półkolumienki z reliktami rzeźbiarskiego wystroju, w tym relief przedstawiający zająca na półfilarze północnym empory. W ścianie północnej przetrwało pierwotne romańskie okno, a kapitel podtrzymujący dawny łuk tęczowy zdobiony jest motywem liści. Do empory prowadzi kręta klatka schodowa w podstawie wieży.
Kościół w Żarnowie bywa określany jako bliźniaczy do kościoła św. Idziego w Inowłodzu. W czasach średniowiecznych Żarnów pełnił funkcję kasztelani i był istotnym ośrodkiem administracji państwa piastowskiego.
Bogate dzieje kościoła odbijają się również w jego wyposażeniu. W prezbiterium i nawach znajdują się zabytkowe elementy ruchome, w tym renesansowa nastawa ołtarzowa datowana na początek XVII wieku (ok. 1610). Wnętrze uzupełniają XVIII- i XIX-wieczne polichromie oraz dekoracje neogotyckie pochodzące z modernizacji przeprowadzonej przez Szyllera.
Od kilku lat w kościele parafialnym prowadzone są regularne prace konserwatorskie. Dotychczas odnowiono najważniejsze elementy stolarki – drzwi wejścia głównego oraz drewniane wrota kościoła, dzięki czemu zostały one skutecznie zabezpieczone przed dalszą degradacją.
W kolejnych etapach wykonano konserwację techniczną ołtarza Matki Bożej Częstochowskiej, a w 2024 roku rozpoczęto prace przy XIX-wiecznym ołtarzu Matki Bożej Różańcowej, obejmujące szeroki zakres działań technicznych.
Obecnie, w bieżącym roku, kontynuowane są prace przy tym ołtarzu, polegające na usuwaniu wtórnych przemalowań, aby przywrócić jego pierwotną formę i pełne walory artystyczne.
Systematycznie prowadzone działania w znaczący sposób przyczyniają się do zachowania zabytkowego charakteru świątyni oraz jej cennego wyposażenia.
- Ponad miesiąc temu do prezbiterium został przeniesiony ołtarz z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej, który przez blisko 90 lat stał w zakrystii. Obraz został odrestaurowany dzięki środkom z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego. W trakcie renowacji znajduje się również obraz Matki Bożej Różańcowej - mówi ksiądz Grzegorz Zbroszczyk. - W najstarszej części kościoła prowadzone są obecnie prace ziemne. Zdjęta została część posadzki. Przy użyciu georadaru sprawdzono, czy w kościele znajdują się krypty – krypt nie ma. Odkryto natomiast starą podłogę, znajdującą się poniżej poziomu obecnej posadzki.
Kościół w Żarnowie to jeden z najcenniejszych zabytków romańskich w południowej części województwa łódzkiego. Na miejscu warto zwrócić uwagę na zachowane mury romańskie z XII wieku, unikatową okrągłą wieżę prowadzącą niegdyś na empory, późnogotyckie prezbiterium, renesansowe elementy wyposażenia oraz neogotyckie polichromie i detale architektoniczne z okresu przebudowy.
To miejsce jest nie tylko zabytkiem sakralnym, ale także ważnym obiektem dla historyków sztuki i konserwatorów zabytków, pokazującym wyjątkowe połączenie stylów architektonicznych w jednym obiekcie.
Komentarze (0)