Od początku transformacji ustrojowej coraz wyraźniej zarysowują się zmiany postaw i priorytetów życiowych młodych ludzi (osiągnięcie określonego poziomu wykształcenia i stabilizacji ekonomicznej), co spowodowało znaczne przesunięcie wieku zakładania rodziny.
Szacuje się, że w 2020 r. zawarto ponad 145 tys. związków małżeńskich, tj. o ponad 38 tys. mniej niż rok wcześniej. Częstość zawierania małżeństw w miastach i na wsi jest podobna. W 2019 r. małżeństwa wyznaniowe (tj. zawarte w kościołach lub związkach wyznaniowych i jednocześnie zarejestrowane w urzędach stanu cywilnego) stanowiły w Polsce ok. 60% zawieranych prawnie związków (na wsi było to ok. 68%). Wśród nowo zawartych związków ok. 78% to małżeństwa pierwsze, tj. panien z kawalerami (na wsi – ok. 83%). W ostatnich kilkunastu latach znacznie podwyższył się wiek nowożeńców. W 2019 r. mediana wieku mężczyzny zawierającego małżeństwo wynosiła ponad 30 lat, a kobiety ponad 28 lat i w przypadku obydwu płci było to o ponad 4 lata więcej niż w 2000 r. Nowożeńcy w miastach są średnio o 2 lata starsi od zamieszkałych na terenach wiejskich.
Według wstępnych szacunków w 2020 r. rozwiodło się ok. 51 tys. par małżeńskich, tj. o ok. 14 tys. mniej niż rok wcześniej; współczynnik rozwodów obniżył się o 0,4 pkt do 1,3 proc. W 2019 r. na każde 10 tys. istniejących małżeństw 74 zostały rozwiązane na drodze sądowej, podczas gdy w 1990 r. było ich 48. W miastach częstość rozwodów jest prawie 3-krotnie wyższa niż na wsi.
A jak jest w Kutnie i powiecie kutnowskim?
W 2017 roku zawarto w Kutnie 279 związków małżeńskich, a liczba rozwodów wyniosła 115. Rok później było to 265 małżeństw i 116 rozwodów. W 2019 roku odnotowano 276 śluby, w tym 120 cywilnych i 156 wyznaniowych, natomiast w 2020 r. 229 ślubów - zaledwie 112 wyznaniowych i 115 cywilnych (dane na temat rozwodów nie są dokładnie znane).
Jak ustalono, 25,5% mieszkańców Kutna jest stanu wolnego, 55,2% żyje w małżeństwie, 5,2% mieszkańców jest po rozwodzie, a 12,2% to wdowy/wdowcy.
Z kolei mieszkańcy powiatu kutnowskiego zawarli w 2019 roku (najnowsze z dostępnych danych) 440 małżeństw, co odpowiada 4,5 małżeństwom na 1000 mieszkańców. Jest to wartość porównywalna do wartości dla województwa łódzkiego oraz mniej od wartości dla Polski. W tym samym okresie odnotowano 2,0 rozwodów przypadających na 1000 mieszkańców.
Główny Urząd Statystyczny podaje również dane dotyczące płodności Polek. Liczba urodzeń w Polsce jest nadal istotnie determinowana liczbą zawieranych związków małżeńskich, przy czym ponad połowa dzieci rodzi się w okresie pierwszych trzech lat trwania małżeństwa.
Najczęściej na świat przychodzą dzieci urodzone przez kobiety w wieku 26–31 lat, co oznacza podwyższenie wieku najczęstszego rodzenia dzieci średnio o 6–8 lat w stosunku do początku lat transformacji oraz o 2–4 lata w stosunku do początku XXI wieku. W 2019 r. mediana wieku kobiet rodzących dziecko wyniosła 30 lat (wobec 26 lat w 1990 r. i 2000 r.).
Systematycznie rośnie również odsetek urodzeń pozamałżeńskich – na początku lat 90. było to ok. 6–7%, w 2000 r.– ok. 12%, a w 2019 r. – ponad 25%. Odsetek dzieci urodzonych ze związków pozamałżeńskich jest wyższy w miastach niż na wsi: w 2019 r. wyniósł odpowiednio prawie 29% i ok. 21%.
Coraz częściej sąd orzeka wspólne wychowywanie dzieci przez rozwiedzionych rodziców – w 2019 r. takich rozstrzygnięć było ponad 62% (wobec 29% w 2000 r.). Opieka przyznana wyłącznie matce dotyczyła ok. 33% przypadków (wobec 65% w 2000 r.), natomiast wyłączną opiekę ojcu przyznano tylko w ok. 3% orzeczeń.
GUS zaznacza, że zauważalne w 2020 r. spadki w liczbie zawieranych małżeństw oraz orzeczonych rozwodów i separacji mogą wynikać m.in. z ograniczeń i restrykcji wdrażanych w związku z COVID-19, w tym obostrzeń sanitarnych (np. dotyczących organizacji ślubów i wesel) oraz czasowo ograniczanej działalności sądów, a tym samym z odwoływania rozpraw rozwodowych i o separacje.