Wielu pracowników o tym nie wie. Raz w życiu mogą dostać nawet 30 tys. zł

Czym jest odprawa emerytalna i kto może ją otrzymać?

Odprawa emerytalna to jednorazowe świadczenie pieniężne, które ma na celu finansowe wsparcie osoby kończącej aktywność zawodową i przechodzącej na emeryturę lub rentę. Stanowi zabezpieczenie na czas początkowych trudności związanych z obniżeniem dochodów po ustaniu stosunku pracy.

Świadczenie to przysługuje każdemu pracownikowi, niezależnie od formy zatrudnienia – czy był to pełny etat, umowa o dzieło, czy umowa-zlecenie. Nie ma również znaczenia, jak długo trwał okres zatrudnienia – liczy się moment i powód zakończenia pracy.

Kodeks pracy w art. 92 jednoznacznie wskazuje, że:

„§ 1. Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.
§ 2. Pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa.”

Oznacza to, że odprawa emerytalna wypłacana jest wyłącznie raz w życiu. Co więcej, nawet jeśli pracownik zatrudnia się ponownie po przejściu na emeryturę i ponownie rozwiązuje umowę, nie nabywa on ponownie prawa do tego świadczenia. Jedyny wyjątek dotyczy sytuacji, gdy dana osoba ma jednocześnie kilka stosunków pracy i rozwiązuje je tego samego dnia – wówczas przysługuje jej odprawa od każdego z pracodawców.

Kiedy i ile można otrzymać?

Zwykle wysokość odprawy równa się jednomiesięcznemu wynagrodzeniu brutto, jakie pracownik otrzymywał w momencie rozwiązania umowy o pracę. Jednak w wielu przypadkach możliwa jest wypłata wyższej kwoty – wszystko zależy od regulacji szczególnych dla danej grupy zawodowej.

Na przykład nauczyciel dyplomowany, który ma co najmniej 20-letni staż pracy, może liczyć na dwumiesięczną odprawę. Gdy jego okres zatrudnienia przekracza 20 lat, wypłata wzrasta do trzymiesięcznego wynagrodzenia. Jeszcze korzystniejsze przepisy obowiązują w administracji samorządowej czy w służbie cywilnej – tam odprawa może wynosić nawet dziesięciokrotność ostatniego wynagrodzenia.

Warto zaznaczyć, że odprawa emerytalna:

• jest opodatkowana zgodnie z zasadami podatku dochodowego od osób fizycznych,
• nie stanowi podstawy do naliczania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.

Zatem chociaż kwota ta powiększa dochód i trzeba ją wykazać w rozliczeniu podatkowym, nie powoduje zwiększenia obciążeń związanych z ZUS czy NFZ.

Kiedy odprawa nie przysługuje?

Choć świadczenie to obejmuje szeroką grupę pracowników, istnieją konkretne sytuacje, w których prawo do odprawy nie przysługuje. Przede wszystkim wykluczone są osoby, które kończą stosunek pracy z powodu przejścia na rentę rodzinną – w takim przypadku brak jest bezpośredniego związku pomiędzy ustaniem stosunku pracy a przejściem na świadczenie z tytułu niezdolności do pracy lub osiągnięcia wieku emerytalnego.

Odprawa nie należy się również pracownikom, którzy przechodzą na świadczenie przedemerytalne, czyli tzw. wcześniejszą emeryturę wypłacaną przed osiągnięciem ustawowego wieku.

Równie istotnym wyjątkiem jest sytuacja, w której stosunek pracy zostaje rozwiązany w trybie dyscyplinarnym. W takim przypadku, mimo iż dana osoba może spełniać inne kryteria, brak formalnego związku z przejściem na emeryturę uniemożliwia otrzymanie świadczenia.

Obowiązki pracodawcy i formalności

Zgodnie z przepisami, wypłata odprawy powinna nastąpić w dniu ustania stosunku pracy. W przypadku braku takiej wypłaty, pracodawca musi liczyć się z konsekwencjami – może zostać nałożona na niego grzywna w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł. Ponadto będzie on zobowiązany do wypłaty należności wraz z ustawowymi odsetkami.

Odprawa powinna zostać odnotowana w świadectwie pracy, które pracodawca musi przekazać pracownikowi w ciągu 7 dni od rozwiązania umowy. W praktyce jednak zdarza się, że pracownik nie otrzymuje odprawy w terminie, mimo że spełnia wszystkie wymagania.

W takiej sytuacji ma on prawo do złożenia pisemnego wniosku o wypłatę świadczenia. Termin na jego złożenie wynosi 3 lata od dnia ustania stosunku pracy. Po jego upływie roszczenie ulega przedawnieniu, a pracownik traci możliwość dochodzenia należności przed sądem.

W jakich przypadkach można otrzymać odprawę od kilku pracodawców?

Choć zasadą jest jednorazowość wypłaty odprawy, prawo przewiduje jeden szczególny wyjątek. Jeżeli pracownik jest jednocześnie zatrudniony w kilku miejscach i zdecyduje się na rozwiązanie wszystkich umów tego samego dnia w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, przysługuje mu świadczenie od każdego z pracodawców.

To istotna informacja, szczególnie dla osób wykonujących pracę dodatkową w różnych instytucjach lub firmach. W takim przypadku każda z nich jest zobowiązana wypłacić przysługującą odprawę w odpowiedniej wysokości.

Dlaczego warto znać swoje prawa?

Brak świadomości w zakresie prawa do odprawy emerytalnej może oznaczać realną stratę finansową. W niektórych przypadkach chodzi nawet o kilkanaście tysięcy złotych – kwotę, która może mieć znaczenie w nowym etapie życia. Pracownicy często nie są informowani o tym uprawnieniu lub nie zdają sobie sprawy z konieczności złożenia wniosku w razie jego braku.

Z kolei pracodawcy, choć zobowiązani do przestrzegania przepisów, nie zawsze wywiązują się z obowiązków w odpowiednim terminie. Dlatego tak ważne jest, aby każda osoba zbliżająca się do końca kariery zawodowej poznała zasady przyznawania odprawy emerytalnej, wiedziała, kiedy przysługuje i jak skutecznie jej dochodzić.