Właśnie w takich okolicznościach prawo przewiduje rozwiązanie, które nie mieści się w standardowych schematach i nie opiera się wyłącznie na matematycznych wyliczeniach.
Specjalny zasiłek celowy jako mechanizm interwencyjny
Specjalny zasiłek celowy to świadczenie funkcjonujące w ramach pomocy społecznej na podstawie art. 41 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Jego rola jest ściśle określona – ma być odpowiedzią na sytuacje wyjątkowe, a nie elementem stałego wsparcia. To rozwiązanie uruchamiane wtedy, gdy klasyczne instrumenty pomocy zawodzą lub są niedostępne.
Najistotniejszą cechą specjalnego zasiłku celowego jest fakt, że nie podlega on zwrotowi, nawet jeśli osoba lub rodzina przekracza ustawowe kryterium dochodowe. To wyraźne odstępstwo od dominujących zasad obowiązujących w systemie świadczeń.
Kryterium dochodowe w cieniu szczególnych okoliczności
W standardowych przypadkach kryterium dochodowe decyduje o przyznaniu lub odmowie pomocy. Specjalny zasiłek celowy został jednak skonstruowany jako wyjątek od tej reguły. Przekroczenie progu dochodowego nie wyklucza możliwości uzyskania wsparcia, o ile występuje szczególnie uzasadniony przypadek.
Ustawa przewiduje dwie ścieżki działania. Pierwsza pozwala na przyznanie specjalnego zasiłku celowego w wysokości nieprzekraczającej kryterium dochodowego osoby samotnej lub rodziny, bez obowiązku zwrotu. Druga umożliwia udzielenie pomocy w innych formach – zasiłku okresowego, zwykłego zasiłku celowego lub pomocy rzeczowej – ale już z możliwością nałożenia obowiązku zwrotu części albo całości świadczenia.
Szczególnie uzasadniony przypadek – brak definicji, konkretna praktyka
Choć ustawa nie zawiera definicji „szczególnie uzasadnionego przypadku”, nie oznacza to dowolności interpretacyjnej. Przez lata wypracowana została spójna linia orzecznicza sądów administracyjnych, która nadaje temu pojęciu konkretny sens.
Za szczególnie uzasadniony przypadek uznaje się okoliczności życiowe wynikające z nadzwyczajnych, wyjątkowo niekorzystnych i niecodziennych zdarzeń, które w sposób istotny wpływają na sytuację osoby lub rodziny. Kluczowe znaczenie ma także to, że zdarzeń tych nie dało się przewidzieć ani im zapobiec, nawet przy zachowaniu należytej staranności. Takie rozumienie potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku o sygnaturze I OSK 962/11.
Wywiad środowiskowy – fundament decyzji o przyznaniu pomocy
Zanim ośrodek pomocy społecznej wyda decyzję o przyznaniu specjalnego zasiłku celowego, konieczne jest przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. To etap, który ma zasadnicze znaczenie dla całego postępowania.
Pracownik socjalny analizuje nie tylko dochody, ale również nagłe wydatki, stan zdrowia, sytuację rodzinną, dostępne zasoby oraz realne możliwości samodzielnego poradzenia sobie z kryzysem. Wywiad środowiskowy pozwala oddzielić sytuacje rzeczywiście wyjątkowe od tych, które mogą być rozwiązane przy użyciu innych instrumentów pomocy społecznej.
Specjalny zasiłek celowy – elastyczne przeznaczenie środków
Przepisy nie określają, na co dokładnie można przeznaczyć specjalny zasiłek celowy. Brak zamkniętego katalogu wydatków jest rozwiązaniem celowym, umożliwiającym reagowanie na bardzo różnorodne sytuacje kryzysowe.
W praktyce środki te przeznaczane są m.in. na nagłe koszty leczenia, zakup leków, naprawę niezbędnego sprzętu domowego, usunięcie skutków zdarzeń losowych czy inne nieprzewidziane wydatki, które w krótkim czasie znacząco obciążają budżet. Każdorazowo ośrodek pomocy społecznej bada związek pomiędzy wydatkiem a zaistniałą sytuacją.
Wysokość specjalnego zasiłku celowego – obowiązujące limity
Choć wysokość specjalnego zasiłku celowego ustalana jest indywidualnie, ustawodawca wprowadził wyraźne ograniczenia kwotowe. Świadczenie nie może przekroczyć kryterium dochodowego.
Aktualnie maksymalne wartości wynoszą:
– 1010 zł w przypadku osoby samotnie gospodarującej,
– 823 zł na osobę w rodzinie.
Oznacza to, że czteroosobowa rodzina może otrzymać maksymalnie 3292 zł, natomiast osoba samotna – 1010 zł. Są to górne granice, a faktyczna wysokość przyznanego świadczenia zależy od decyzji ośrodka pomocy społecznej.
Komentarze (0)