Uczestnicy dzisiejszego wykładu z pewnością wyszli z niego bogatsi o wiedzę i „nakarmieni” ciekawostkami, dzięki którym w prosty sposób dowiedzieli się, na czym polega awangarda w sztuce. Jakub Kornhauser, który jest m.in. poetą, krytykiem literackim i literaturoznawcą zaczął od wyjaśnienia czym jest awangarda, jak przejawia się w dziełach malarskich, literackich czy muzycznych.
- Awangarda jest czymś nowoczesnym w stosunku do powszechnie przyjętych standardów. To coś łamiącego przyzwyczajenia odbiorcy: widza, słuchacza, czytelnika. Dzieła awangardowe odpowiadają na pytania jakie są granice sztuki, jaki jest jej status? Czy sztuka zawsze musi być przedstawiająca? O awangardzie możemy mówić przede wszystkim w kontekście malarstwa. Kubizm, dadaizm - w zasadzie wszystkie nowe kierunki z końcówką "izm" były awangardowe - mówił słowem wstępu dzisiejszy gość.
Wystawa obrazów bez obrazów, utwór muzyczny, którego jednym dźwiękiem jest cisza, obraz z namalowanym na białym tle białym kwadratem. Te przykłady, którymi posłużył się Jakub Kornhauser były idealnym wyjaśnieniem tego, na czym polega awangarda w sztuce. Dzisiejszy wykład, który odbył się w sali tarasowej Kutnowskiego Domu Kultury dotyczył jednak głównie literatury i poezji. Jak zatem w tej dziedzinie twórcy przełamywali powszechnie przyjęte standardy i konwencje? W pierwszej chwili na myśl powinny rzucać się wiersze figuralne. Jak to wygląda w praktyce? Otóż tekst o deszczu będzie tworzył kroplę, słowa wiersza o kielichu będą ułożone w kształt kielicha.
- Awangardą w literaturze było powiązanie formy z treścią. To nie jest tak, że jest ona zauważalna tylko w malarstwie czy muzyce. W literaturze również eksperymentowano, literatura nie jest jakaś poszkodowana. Awangardowe książki do dla nas - czytelników eksperyment i od nas zależy, jak do danego dzieła się „dobierzemy” - tłumaczył poeta.
Aby zobrazować uczestnikom spotkania najbardziej charakterystyczne przykłady awanagardy w literaturze, za przykład wziął bardzo nietypowe książki, które wcale książek nie przypominają. Powieść na karteczka umieszczona w pudełku, książka w formie harmonijki czy „Sto tysięcy miliardów wierszy” to nic w porównaniu porównaniu z książką w formie listu w butelce po żurku wydanej przez Zenona Fajfera.
- Zenon Fajfer jest autorem takiej koncepcji jak liberatura. Według Zenona Fajfera ważna jest nie tylko treść książki, ale również jej forma materialna. „Spoglądając przez ozonową dziurę” jest jego najbardziej awangardowym dziełem. Fajfer stawiał na to, żeby znaczenia dzieła było odzwierciedlone w jego formie, np. materiale książki - tłumaczył Kornhauser.
Dodał także, że awangarda, mimo że oznacza coś nowoczesnego w danej dziedzinie, niekoniecznie jest czymś nowym w kontekście historycznym czy cywilizacyjnym.
- Indianie wynaleźli pismo węzełkowe dawno temu. Jeśli przykładowo pisarz XX-wieczny zrywa w tekście z literami na rzecz pisma węzełkowego to jest to awangarda w dziedzinie literatury, ale nie w kontekście cywilizacji - mówił.
