Już nie "kutnianin"! Zapadła decyzja, zbliżają się rewolucyjne zmiany

Nowe zasady w ortografii

Rada 10 maja 2024 roku uchwaliła zmiany zasad ortografii. Te wejdą w życie dopiero 1 stycznia 2026 roku. W ten sposób instytucje, wydawcy, autorzy słowników, czy programów szkolnych mają czas na przygotowanie się do nowej sytuacji.

Na swojej oficjalnej RJP wyjaśnia dlaczego wprowadzają zmiany.

Rada uznała, że wprowadzenie tych zmian, dotyczących wyłącznie tzw. konwencjonalnych zasad pisowni, przyniesie korzyść w postaci uproszczenia i ujednolicenia zapisu poszczególnych grup wyrazów i połączeń, eliminacji wyjątków, a także likwidacji przepisów, których zastosowanie jest z różnych powodów problematyczne, np. wymaga od piszącego zbyt drobiazgowej analizy znaczeniowej tekstu.

Jak uważają przyczyni się to do zmniejszenia liczby błędów językowych, oraz pozwoli piszącym skupić się na innych aspektach niż poprawna ortografia.

O zmianach Rada rozmawiała już na posiedzeniach od kilku lat, jednak dopiero teraz udało się nadać im moc prawną.

Z dniem 1 stycznia 2026 r. dokument ten stanie się jedynym ważnym źródłem zasad ortograficznych i interpunkcyjnych. Tym samym utracą moc uchwały ortograficzne Rady z lat 1997–2008 oraz wszelkie inne dokumenty i uchwały wcześniej podejmowane, dotyczące pisowni i interpunkcji, niezgodne z wspomnianym dokumentem. - możemy przeczytać w ich oficjalnym komunikacie.

Co się zmieni?

Będziemy pisać wielką literą nazwy mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, np. Warszawianin, Zgierzanin, Ochocianka, Mokotowianin, Nowohucianin, Chochołowianin.

Tutaj uwaga, dopuszczalne będzie pisanie nieoficjalnych nazw etnicznych z małej litej, takich jak angol, żabojad, czy jugol.

Wprowadzono również pisownię przez wielką literą nie tylko nazw firm i marek wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów (samochód marki Ford i pod oknem zaparkował czerwony Ford).

Rozdzielono też pisownię cząstek -bym, -byś, -byśmy itd. ze spójnikami. Przykładem pokazującym tą zmianę może być zdanie: Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry.

To nie jedyne zmiany

Inne zmiany to:

• Ustanowienie bezwyjątkowej pisowni łącznej nie- z imiesłowami odmiennymi (bez względu na interpretację znaczeniową: czasownikową lub przymiotnikową), tj. zniesienie wyjątku zezwalającego na „świadomą pisownię rozdzielną”.
• Ujednolicenie zapisu (małą literą) przymiotników tworzonych od nazw osobowych, zakończonych na -owski, bez względu na to, czy ich interpretacja jest dzierżawcza (odpowiadają na pytanie czyj?), czy też jakościowa (odp. na pytanie jaki?), np. dramat szekspirowski,epoka zygmuntowska, koncert chopinowski
• Wprowadzenie łącznej pisowni członu pół- w wyrażeniach: półzabawa, półnauka, półżartem, półserio, półspał, półczuwał
• W nazwach komet wprowadzenie zapisu wszystkich członów wielką literą, np. Kometa Halleya, Kometa Enckego;
• Wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów wielowyrazowych nazw geograficznych i miejscowych, których drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku, typu Morze Marmara, Pustynia Gobi;
• W nazwach obiektów przestrzeni publicznej wprowadzenie pisowni wielką literą stojącego na początku wyrazu aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz (przy utrzymaniu pisowni małą literą wyrazu ulica), np. ulica Józefa Piłsudskiego, Aleja Róż, Brama Warszawska, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki,
• Wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych, np. Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Apteka pod Orłem,
• Wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych, np. Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej, Nagroda Nobla,
• Uzupełnienie reguły ogólnej: W języku polskim przedrostki — rodzime i obce — pisze się łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli wyraz zaczyna się od wielkiej litery, po przedrostku stawia się łącznik, np. super-Europejczyk;
• Dopuszczenie rozdzielnej pisowni cząstek takich jak super-, ekstra-, eko-, wege-, mini-, maksi, midi-, mega-, makro-, które mogą występować również jako samodzielne wyrazy, np.

miniwieża lub mini wieża, bo jest możliwe: wieża (w rozmiarze) mini;
superpomysł lub super pomysł, bo jest możliwe: pomysł super;

• Wprowadzenie jednolitej łącznej pisowni cząstek niby-, quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą, np. nibyartysta, nibyludowy, nibyorientalny, nibyromantycznie
• Wprowadzenie łącznej pisowni nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, np. nieadekwatny, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy, nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej.