Pierwsze wzmianki o Kutnie pojawiają się w dokumencie z 1301 roku. Można zatem założyć, że miasto powstało na przełomie XIII i XIV wieku. Pojawiają się jednak różne legendy i wyjaśnienia w jakich okolicznościach zostało założone i skąd pochodzi jego nazwa.
- Ta legenda związana z Piotrem z Kutnej Hory jest taka nośna i chwytliwa. Faktycznie to osadnictwo czeskie na terenie wielkopolskim z czasów Księżnej Dobrawy występowało, mamy też misję św. Wojciecha, mamy braci św. Wojciecha. Natomiast obecnie dominuje trochę inne wyjaśnienie tej nazwy - wyjaśnia kutnowski historyk, dr Jacek Saramonowicz.
Okazuje się jednak, że faktyczne pochodzenie nazwy naszego miasta najprawdopodobniej jest zupełnie inne, a Kutna Hora to zbyt duże uproszczenie.
- Pojawia się teoria o nazwie kuty, też mennic jeszcze z czasów Sieciecha, natomiast najbardziej wiarygodną informacją jest określenie staropolskie z języków słowiańskich: kępy na bagnie. To by pasowało do dyskusji na temat rozwoju przestrzennego miasta, bo mamy do czynienia najpierw z lokacją czegoś, co nazywa się grodzisko, czyli taką pierwotną siedzibą protoplastów, pierwszych właścicieli z rodu Ogończyków. I to właśnie był teren za tym wielkim rozlewiskiem, za tym stawem, gdzie dzisiaj są tereny działkowe, za targowicą, gdzie groblą spiętrzono wodę. Tam był młyn wodny, a za tym kilkadzisiąt, kilkaset metrów był ten gród. Tam były tereny bagienne, gdzie Ochnia kilkoma korytami płynęła. I być może właśnie stąd ta nazwa. Mówi się też o tym, że na pograniczu, w kącie, bo to łęczyckie, mazowieckie, są też Kąty, miejscowość niedaleko Kutna. Kępa na bagnie to jest jednak najbardziej prawdopodobne wyjaśnienie - dodaje Saramonowicz.
Wracając do daty powstania Kutna w 1301 roku, warto wspomnieć co takiego widnieje w ówczesnych dokumentach. Ten w którym po raz pierwszy pojawia się nazwa Kutno wystawili Leszek, Przemysł i Kazimierz – książę Kujaw, synowi Ziemomysława w obecności trzech dostojników dworskich i innych osób, zgromadzonych z okazji jakiegoś zjazdu lub odbywania sądów we Włocławku. Na liście świadków figuruje Michał pleban Kościoła w Kutnie, dlatego też w dokumencie jest wzmianka o istnieniu miasta. Nic nie mówi jednak o jego początkach.
W 1386 książę Siemowit IV wydał Andrzejowi de Kutno przywilej mocą którego jego wsie Kutno i Sieciechów, zostały zwolnione od wszelkich opłat, posługi, ciężarów, z wyjątkiem 2 groszy z każdego łanu zboża. Mieszkańcy byli również zwolnieni od sądów ziemskich. Odtąd odpowiadali tylko przed księciem. W 1386 nastąpiło nadanie wsi praw handlowych, a 46 lat później, w 1432 nadanie praw miasta. Pierwsze zapisy określające Kutno jako miasto pojawiły się w 1444 roku.
Kutno nie miało łatwej historii. W 1753 r. całkowicie zostało zniszczone przez pożar. Spłonęły też akta miejskie, w tym przywilej lokacyjny miasta. Dopiero w 1766 r. odnowiono prawa miejskie Kutna.