W pisanie projektu przygotowywanego przez Miasto do dokumentu programowego rangi wojewódzkiej stanowi bez wątpienia sukces samorządu miasta Kutno. Częściowo spalony w 2003 roku zabytkowy budynek, został w całości wykupiony przez miasto Kutno w 2011 roku.
Ze względu na charakter i znaczenie obiektu oraz jego położenie w sąsiedztwie muzeum, Pałac Saski od dawna był wskazywany jako część kompleksu muzealnego.W lutym b.r. Prezydent Miasta Kutno podjął decyzję o powierzeniu Muzeum Regionalnemu w Kutnie opracowania programu funkcjonalno-użytkowego kompleksu muzealnego „Muzeum – Pałac Saski w Kutnie”. Jest to niepowtarzalna szansa dla kutnowskiego muzeum, bowiem w dotychczasowej siedzibie – XIX wiecznym ratuszu, możliwości rozwoju tej instytucji już dawno się wyczerpały. Prace w ramach tworzenia kompleksu oprócz pałacu będą obejmowały rewitalizację dawnej wozowni i ratusza. Podstawowym zadaniem reali-
zacji kompleksu muzealnego jest rewitalizacja pałacu. Królewski pałac podróżny, położony przy obecnym Placu Marsz. Józefa Piłsudskiego i ul. Narutowicza, został wybudowany na polecenie Augusta III Wettina w 1750 roku przez kapitana inż. Johanna Martina Waltera. Architekt i budowniczy kunowskiego pałacu zajmował się tworzeniem nowego szlaku podróżnego (także pocztowego) łączącego Drezno z Warszawą, którym król przemieszczał się w okresie unii polsko – saskiej. Pałac zbudowany został w konstrukcji szachulcowej, niespotykanej w tej części kraju. Stanął zaledwie w ciągu kilku miesięcy. Król po raz pierwszy zatrzymał się tu 21 kwietnia 1750 roku na obiad.
Korzystał z niego wraz z rodziną i olbrzymim dworem (kilkadziesiąt pojazdów i kilkaset osób) jeszcze kilkakrotnie do 1763 roku. Pałac był kilkakrotnie modernizowany w latach 1750, 1753, 1754 i 1756 oraz w 1763 roku, a na początku XIX wieku zostały rozbudowane skrzydła pałacowe, dzięki czemu uzyskano ponad 600 m2 powierzchni użytkowej. Jest to dziś w zasadzie jedyna w Polsce pamiątka po całym perfekcyjnie dopracowanym systemie królewskich podróży z czasów panowania dynastii saskiej. Prawdopodobnie to właśnie Augustowi III Kutno zawdzięcza swój rozwój poprzez usytuowanie miasta na stałe na wiodącym szlaku z zachodu na wschód. Pałac po 1778 roku stał się własnością właścicieli miasta, przeznaczony w części na siedzibę powiatowych władz administracyjnych. Od 1866 roku do 1937 roku należał do 12 właścicieli, w tym do kilku jednocześnie. Odkąd budynek wielokrotnie zmieniał właścicieli, jego wnętrza przerabiane były na sklepy,
warsztaty i mieszkania. Elewacje zmieniano w związku z przystosowywaniem do celów handlowych (przebijano wejścia i wystawy sklepowe). Sytuacji nie zmieniło objęcie budynku w 1927 roku, jako zabytku, opieką konserwatorską. Przerabiany wielokrotnie, zwłaszcza w latach 30. XX wieku, zatracił swój pierwotny charakter. Obecnie przed architektami i konserwatorami stoi wyzwanie przywrócenia mu dawnej świetności. Pomocne w osiągnięciu tego celu mogą być działania podjęte przez Kutnowskie Towarzystwo Historyczne, którego członkowie przeprowadzili badania archiwalne w Dreźnie. Pozyskano bogaty materiał źródłowy, dzięki któremu możemy przybliżyć mieszkańcom, jak prawdopodobnie pierwotnie wyglądał Pałac Saski w Kutnie. W połowie XVIII wieku koszt budowy pałacu został oszacowany na ok. 3000 talarów, a prac modernizacyjnych, trwających w latach 1750 – 56 i 1763 roku, to kolejne ok. 1700 talarów. Dla porównania miesięczny żołd kpt. J. M. Waltera wynosił w 1748 roku 36 talarów, a 10 łóżek dla kutnowskiego pałacu kosztowało ok. 2 talarów, zaś koszt desek podłogowych w pałacu to ok. 54 talary (1 talar to równowartość siły nabywczej ok. 1000 zł obecnie). Dziś rewitalizacja pałacu to koszt szacunkowy wynoszący ok. kilkunastu milionów złotych. Będą to fundusze zainwestowane w nową markę Kutna, coś co bez wątpienia może stać się atrakcją turystyczną na szlaku łączącym Drezno z Warszawą. Docelowo projekt pozwoli na zbudowanie nowej ścieżki kulturowej opartej na europejskim dziedzictwie pałacu saskiego popartej badaniami naukowymi i współpracą z ośrodkami na terenie kraju i zagranicą. Zostanie przywrócona pamięć o unikatowym zabytku i jego europejskim dziedzictwie, ukazującym pozytywne okresy współistnienia i wzajemnego oddziaływania kultury polskiej i niemieckiej na prze-
strzeni XVIII i XIX wieku.
Harmonogram prac nad opracowaniem programu funkcjonalno-użytkowego kompleksu muzealnego „Muzeum – Pałac Saski w Kutnie”, obejmującego budynek pałacu, ratusza i wozowni, przygotowany przez Muzeum Regionalne w Kutnie przewiduje:
V – IX – prace archeologiczne, inwentaryzacyjne
V – VII – prace i konsultacje badawcze architektoniczno – konserwatorskie oraz archiwalne
VIII – IX – opracowanie wyników prac badawczych i wizualizacje zagospodarowania przestrzennego oraz konsultacje społeczne
IX – X – opracowanie programu koncepcji funkcjonalno – użytkowej i założeń ekspozycyjnych komplek-su muzealnego, jako wytycznych do realizacji inwestycji rewitalizacji
2016 – 2018 – opracowanie programu wystawienniczego ekspozycji oraz edukacyjnego
2017– 2018/20 – realizacja inwestycji – rewitalizacji pałacu.
