Gość KCI: Jacek Saramonowicz

Łukasz Janikowski: Czego możemy dowiedzieć się o Kutnie czytając pana książkę?

Jacek Saramonowicz: Publikacja przedstawia dzieje polityczne Kutna od momentu powstania Drugiej Rzeczypospolitej do wybuchu II wojny światowej. Praca została podzielona na pięć rozdziałów. Cezury poszczególnych rozdziałów wynikają z wydarzeń ogólnopolskich. Omówione są najważniejsze wydarzenia społeczno – polityczne w tym okresie, wybory parlamentarne i kampanie wyborcze z nimi związane oraz wybory samorządowe. Na tym tle przedstawione zostały partie i stronnictwa polityczne, zarówno polskie jak i żydowskie, ich struktura, programy sylwetki najaktywniejszych działaczy. W końcowej części publikacji zamieszczone zostały wykresy przedstawiające zmieniającą się mozaikę polityczną Kutna międzywojennego.

Ł.J.: Jakie trudności napotkał pan podczas zbierania materiałów źródłowych?

J.S.: Materiał źródłowy dotyczący Kutna w okresie międzywojennym jest bardzo rozproszony i niekompletny. Podstawę źródłową stanowiły niekompletne Akta Starostwa Powiatowego, Akta Miasta Kutna znajdujące się w Archiwum Państwowym w Kutnie. Niestety nie obejmują ona lat trzydziestych XX w. Nieocenionym uzupełnieniem bazy źródłowej okazały się akta Urzędu Wojewódzkiego Warszawskiego znajdujące się w Muzeum Miasta Stołecznego Warszawy i materiały źródłowe Archiwum Akt Nowych w Warszawie oraz zespoły archiwalne Starostwa Powiatowego Włocławskiego z Archiwum Państwowego w Toruniu oddział we Włocławku i akta Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego w Toruniu znajdujące się w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy. Wartościowych informacji dostarczyła również lokalna prasa kutnowska z tego okresu: „Tygodnik Kutnowski, „Głos Kutnowski”, „Głos Pracy”, „Praca”, „Tygodnik Narodowy”, „Gromada”, „Echo Kutnowskie”, „Hasło” znajdujące się w Bibliotece Narodowej w Warszawie lub na mikrofilmach w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece w Kutnie jak również niektóre numery ogólnopolskiego „Robotnika” organu prasowego Polskiej Partii Socjalistycznej.

Ł.J.: Jakie znaczenie ma dla pana obecność pomnika Piłsudskiego w Kutnie? Jak bardzo jego postać związana jest z naszym miastem?

J.S.: Józef Piłsudski jest symbolem walki o niepodległość i bezgranicznej miłości do ojczyzny. Pomnik Józefa Piłsudskiego w Kutnie będzie nam przypominał chlubne tradycje II Rzeczypospolitej, kiedy to cały (z nielicznymi wyjątkami) naród polski potrafił się zjednoczyć w walce o niepodległą Polskę, kiedy na bok odłożone zostały spory i waśnie partyjne. Józef Piłsudski uosabia postawę propaństwową i obywatelską. To czego dziś nam tak bardzo brakuje. Co Kutno łączy z Józefem Piłsudskim i czy zasługujemy na to, aby w naszym mieście był taki pomnik? Najkrócej można odpowiedzieć, że dzięki stacjonującemu w Kutnie 37 p.p. Józef Piłsudski z powodzeniem dokonał przejęcia władzy w Polsce w maju 1926 r., w którego następstwie udało się wzmocnić władzę wykonawczą w Polsce. Demokracja parlamentarna w latach 1919 – 1926 w naszym kraju nie sprawdziła się. Polska potrzebowała wówczas silnej władzy wykonawczej. Można powiedzieć, że przewrót majowy uratował Polskę przed prawdopodobnym upadkiem już w połowie lat 20 tych. Poza tym Józef Piłsudski trzykrotnie przejazdem był w Kutnie, w mieście przez cały okres międzywojenny żywe były tradycje piłsudczykowskie jeszcze z okresu legionów i POW.

Ł.J.: Co myśli pan o zarzutach co do formy pomnika?

J.S.: Forma pomnika to sprawa artysty. Jednym się podoba, innym nie. A co do prawdy historycznej. Odwołać się tu można np. do obrazów Jana Matejki, który był w odróżnieniu od Kossaka malarzem symbolistą. Obrazy Jana Matejki nie przedstawiają realistycznie wydarzeń historycznych i nikt z tego powodu nie czyni temu wielkiemu artyście zarzutów. Kutnowski pomnik, rzeczywiście odbiega od innych przedstawień Marszałka, ale to jest tylko jego zaletą. Kwestię trzymania szabli pozostawiam bez komentarza, podobnie moglibyśmy dyskutować o czapce, butach, guzikach itp.

Ł.J.: Jakie inne postaci warte są wyraźnego upamiętnienia na terenie Kutna i dlaczego?

J.S.: Na pewno na pierwszym miejscu należałoby jeszcze bardziej upamiętnić Doktora Antoniego Troczewskiego. Mam nadzieję, że wkrótce ukaże się w formie książki biografia Antoniego Troczewskiego. Z tego, co wiem, jest inicjatywa postawienia pamiątkowej ławeczki. Jest jeszcze wiele innych postaci, ale to już temat na dłuższą dyskusję.

Ł.J.: Jakie tematy zamierza pan badać w najbliższym czasie?

J.S.: Obecnie pracuję nad monografią miasta Kutna. Pod moją redakcją znajdują się dwa rozdziały: okres II Rzeczypospolitej i lata po II wojnie światowej do 1975 r. W planach jest wydanie publikacji o obozie narodowym w Kutnie. Pod tym kątem prowadzę kwerendę w Archiwum Państwowym w Łodzi i Instytucie Pamięci Narodowej.

Ł.J.: Jak ocenia pan zainteresowanie historią wśród dzisiejszej społeczności, zarówno młodzieży jak i dorosłych?

J.S.: Z przyjemnością muszę powiedzieć, że zainteresowanie historią lokalną wśród młodzieży jest spore. Wzrosło ono zwłaszcza dzięki ogólnopolskim konkursom historycznym o tematyce lokalnej. Chociażby wymienię tu konkurs pod patronatem NSZZ „Solidarność” pt. „Nasz lokalny bohater, patriota narodowy”. Nasza młodzież z powodzeniem bierze w nich udział. Poza tym działalność takich organizacji, jak TPZK sprawia, że młodzież interesuje się historią naszej małej ojczyzny i bierze udział w imprezach kulturalnych, czego dowody mieliśmy podczas uroczystych obchodów Dni Doktora Antoniego Troczewskiego w tym roku. Jeżeli chodzi o dorosłych, to również istnieje zapotrzebowanie na lokalną historię, zwłaszcza tę dotyczącą XX wieku, w szczególności zaś białych plam okresu PRL.